નીલગીરી
નીલગીરીના ઝાડ બારેમાસ લીલા રહે છે. પાનખર ઋતુમાં બીજા ઝાડના પાંદડા ખરી જાય છે જ્યારે નીલગીરીની ડાળીઓ ખરી પડે છે. નીલગીરીના જંગલમાં આ ડાળીઓ જમીન પર છવાઈ જાય છે. જંગલમાં આગ લાગવામાં આ ઝાડનો મોટો ફાળો છે. તેનું તેલ જ્વલન શીલ હોય છે એટલે તરત સળગી ઉઠે છે. જો કે નીલગીરીનું થડ ખૂબ જ ગરમી સહન કરી શકે છે. દાવાનળ પછી નીલગીરીના ઝાડ ઝડપથી ઊગી નીકળે છે. નીલગીરીના ઝડ માઈનસ 3 ડિગ્રી તાપમાનની તીવ્ર ઠંડી પણ સહન કરી શકે છે.આ ઝાડ તેલનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે. ફૂલ વાળા ઝાડમાં નીલગીરીના ઝાડ સૌથી ઊંચા છે. આ ઝાડ ઝડપી વૃદ્ધિ પામે છે અને ઘણી પ્રજાતિઓ મહાન ઊંચાઈ મેળવે છે. વિક્ટોરિયા અને તાસ્માનિયાના વિશાળ ગમ વૃક્ષ એક સૌથી મોટી પ્રજાતિ છે. આ ઝાડ લગભગ 90 મીટરની ઊંચાઈ અને 7.5 મીટરનો વ્યાસ ધરાવે છે. નીલગીરીની 400 થી વધુ વિવિધ જાતિઓ છે. વિશ્વના સમશીતોષ્ણ પ્રદેશમાં શેડ વૃક્ષો અથવા વન વનીકરણમાં ઘણી પ્રજાતિઓનું વાવેતર મોટા પ્રમાણમાં થાય છે. હજારો વર્ષોથી નીલગીરીનો સમાવેશ વિવિધ આયુર્વેદિક દવાઓમાં કરવામાં આવે છે. તાસ્માનિયન બ્લુગમ, ઉત્તરીય ગ્રે આયનૅબાકૅ અને અન્ય પ્રજાતિઓ વનસ્પતિ ખાડીના કીનો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.આર્થિક રીતે નીલગીરીનાં વૃક્ષો મટૃએલ્સ ક્રમમાં સૌથી મૂલ્યવાન જૂથોમાંનો એક છે.
કદ અનુસાર વર્ગીકરણ :
નાનું ઝાડ : 10 મીટરની ઊંચાઈ સુધી વધે છે.
મધ્યમ કદના ઝાડ :10-30 મીટરની ઊંચાઈ સુધી વધે છે.
લાંબા ઝાડ :30-60 મીટરની ઊંચાઈ સુધી વધે છે.
વધારે ઊંચાઈ ધરાવતા ઝાડ :90 મીટરની ઊંચાઈ સુધી વધે છે.
1) થડ
થડ ભુખરા સફેદ રંગનું અને એકદમ સીધું હોય છે. આ થડની છાલ મુલાયમ અને તંતુમય હોય છે. નીલગીરી દર વર્ષે છાલનો એક સ્તર ઉમેરતા હોય છે અને બહારનો સ્તર મરી જાય છે. લગભગ અડધી પ્રજાતિઓમાં મૃત છાલ તાજી જીવંત છાલનો એક નવો સ્તર છતી કરે છે. મૃત છાલનો ઉપયોગ મોટા સ્લેબમાં, ઘોડાની લગામમાં અથવા નાના ટુકડામાં શેડ કરી શકાય છે. આ છાલને "સ્મૂધ છાલ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
2)પાંદડાં
પાંદડા ચળકતા, ઘેરા લીલા રંગના, જાડા અને છેડેથી થોડા અણીવાળા હોય છે. તેમની લંબાઈ આશરે 15-20 સેમી જેટલી હોય છે. યુવાન અંકુરના પાંદડાં અંડાશય વિરુદ્ધ અને આડા હોય છે. કેટલીક ઉષ્ણકટિબંધિય પ્રજાતિઓના પાંદડાં શુષ્ક ઋતુમાં ખરી જાય છે. તેલ કાઢવા પાંદડાંને સ્ટીમથી નિસ્યંદિત કરવામાં આવે છે, જે મજબૂત, મીઠી અને લાકડાની સુગંધવાળું રંગવિહીન પ્રવાહી છે. પાંદડામાં ફ્લેવોનોઇડસ અને ટેનીન પણ હોય છે, ફ્લેવોનોઇડસ પ્લાન્ટ આધારિત એન્ટીઓકસિડન્ટો છે અને ટેનીન બળતરા ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
3)ફળ
ફળ કેપ્સુલ આકારના લાકડાના કપના આવરણથી ઘેરાયેલા હોય છે અને તેમાં અસંખ્ય બીજ હોય છે. 5-6 સેમી સુધીના સૌથી મોટા ફળો મોટલેકા અથવા સિલ્વરલેફ નીલગીરી દ્વારા લેવામાં આવે છે.
4)ફૂલ
ફૂલો સફેદ, પીળાશ પડતાં સફેદ અને ગુલાબી હોય છે. ફૂલને પાંખડીઓ હોતી નથી પરંતુ અસંખ્ય રુંવાટી વાળા પુંકેસર હોય છે. ફૂલનું કદ આશરે 4-5.5 સેમી જેટલું હોય છે.
ઉપયોગો
- તેનો મુખ્ય ઉપયોગ ખાંસી, શરદી અને ભીડના લક્ષણો ઘટાડવા માટે થાય છે અને તે કફની અને ઇન્હેલન્ટ્સમાં સક્રિય ઘટકની રચના કરે છે.
- નીલગિરી લાકડું મોટા પ્રમાણમાં ઓસ્ટ્રેલિયામાં બળતણ તરીકે ઉપયોગમાં લેવાય છે અને લાકડા સામાન્ય રીતે ઇમારતો અને વાડમાં વપરાય છે.
- સ્નાયુઓ અને સાંધાનો દુખાવો દૂર કરવાના હેતુસર ક્રિમ અને મલમની સુવિધા પણ છે.
- નીલગિરીના ઝાડમાંથી જે તેલ આવે છે તેનો ઉપયોગ એન્ટિસેપ્ટિક, અત્તર તરીકે, સૌંદર્ય પ્રસાધનોના ઘટકો તરીકે, સ્વાદ માટે, દંત તૈયારીઓમાં અને ઔદ્યોગિક દ્રાવકમાં થાય છે.
- ઘણી જાતોની છાલ કાગળ બનાવવા અને ટેનિંગમાં વપરાય છે.
- હર્બલ ઉપચાર ગળાના દુખાવા, સાઇનસાઇટિસ અને શ્વાસનળીનો સોજો દૂર કરવા માટે એક ગાર્ગલમાં તાજા પાંદડાઓનો ઉપયોગ કરવાની ભલામણ કરે છે.
- નીલગિરીની એન્ટિબેક્ટેરિયલ અને એન્ટિમાઇક્રોબાયલ સંભવિતતાને કેટલાક માઉથવોશ અને ડેન્ટલ તૈયારીઓમાં વાપરવા માટે લેવામાં આવી છે.
- દાંતના સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, નીલગિરી દાંતના સડો અને પિરિઓરોન્ટાઇટિસનું કારણ બનેલા બેક્ટેરિયા સામે લડવામાં સક્રિય દેખાય છે.
- દવાઓ ફૂગના ચેપ અને ત્વચાના ઘાને સારવાર માટે નીલગિરીનો ઉપયોગ કરે છે.
- નીલગિરી એક અસરકારક જંતુ જીવડાં અને જંતુનાશક છે.
- નીલગિરીનો અર્ક પીડા નિવારણ તરીકે કામ કરી શકે છે.
- નીલગિરી તેલ તેલ પ્રતિરક્ષા પ્રણાલીને ઉત્તેજીત કરી શકે છે
- શુષ્ક ત્વચાની સારવાર કરી શકે છે
ટિપ્પણીઓ
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો
If you have any query and suggetion, fill free to write in comment section below