ગુલામોહર (Delonix Regia)

ગુલામોહર

ગુલમોહરને સંસ્કૃતમાં "રાજ-આભરણ" કહેવામાં આવે છે, જેનો અર્થ થાય છે રાજ આભૂષણોથી શણગારેલ વૃક્ષ. ગુલમોહર ના વૃક્ષને શુકનિયાળ કહેવામાં આવે છે. ગુલમોહર છાયાદાર વૃક્ષ છે. જે શોભા અને છાયડાંની દ્રષ્ટિએ ઉપયોગી છે. આ વૃક્ષનો કોઈ એવો ભાગ નથી હોતો જ્યાં ફૂલો આવતાં ના હોય. આ વૃક્ષનો વિકાસ થતા વાર લાગતી નથી. આ વૃક્ષ થોડા સમય માટે જ પાનખરનો શિકાર બને છે. ઉષણતટીય વિસ્તારમાં ગુલમોહર જલ્દીથી ઉગી જાય છે. તેની કલમ પણ લગાવી શકાય છે.આ ઝાડ દેખાવમાં મોર જેવુ લાગતુ હોવાથી પીકોક ટ્રી કહેવાય છે. આ વૃક્ષને પાણીની ઓછી જરૂર પડતી હોવાથી ગમે તે વિસ્તારમાં સહેલાઈથી ઉગે છે. આ વૃક્ષ 5 મીટર થી 12 મીટરની ઊંચાઈ સુધી ફેલાય છે.

1)થડ

આ થડની છાલ આયુર્વેદિક રીતે ખૂબ જ ઉપયોગી છે. આ છાલનો ઉપયોગ આદિવાસી લોકો માથાના દુઃખાવા અને પાચન માટે કરે છે.

2)પાંદડાં

આ ઝાડના પાંદડા લીલા છમમ જેવા કલરના હોય છે.

3)ફળ

4)ફૂલ

ગુલમોહરના ફૂલ લાલ, કેસરી, ભગવો અને પીળા કલરના હોય છે. આ ફૂલો એપ્રિલ મહિના ના છેડે અને મેં મહિનાની શરૂઆતમાં આવે છે. ચૈત્ર મહિનાથી જ આ ફૂલો દેખાવા લાગે છે.આ ફૂલો 8 સેમી ની ચાર પાંખડીના હોય છે અને પાંચમી પાંખડી સીધી અને ટટ્ટાર હોય છે. આ પાંચમી પાંખડીમાં પીળો અથવા તો સફેદ ડાઘ હોય છે. ફૂલો પરથી મધમાખી મકરંદ ગહણ કરે છે અને તેનાથી પરાગણ પણ થાય છે.

ઉપયોગ

આ વૃક્ષમાં નાઇટ્રોજનૂં પ્રમાણ સ્થિર રાખવાનો અને જમીનની ગુણવત્તામાં સુધારો કરવાનો ગુણ હોય છે.
ગુલમોહરની છાલ અને બીજ આયુર્વેદિક રીતે ખૂબ જ ઉપયોગી છે.
માથાના દુઃખાવા અને પાચન માટે આદિવાસી લોકો તેની છાલનો પ્રયોગ કરતા હોય છે.
ડાયાબીટીસની કેટલીક આયુર્વેદિક દવાઓમાં ગુલમોહરના બીજને અન્ય જડીબુટ્ટીમાં મેળવીને ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.
છાલનો ઉપયોગ મલેરિયાની દવામાં થાય છે.
હોળીના કલર બનાવવામાં ફૂલોનો ઉપયોગ થાય છે.

ટિપ્પણીઓ

આ બ્લૉગ પરની લોકપ્રિય પોસ્ટ્સ

કરંજ નું ઝાડ /કણજી(Millettia pinnata)

કરંજ નું ઝાડ /કણજી કરંજ મોટા કદ નુ ઝાડ છે અને સમાન પહોળા ફેલાય છે. કરંજ 15-25 મીટર(50-80 ફૂટ) સુધી વધે છે. કરંજના ઝાડનો વિકાસ શરૂઆત માં ખૂબ જ ધીમો થાય છે. કરંજ વૃક્ષ ના મૂળ માં જ્યારે ભેજનુ પ્રમાણ ઓછું થઈ જાય ત્યારે પાંદડાં ખરી જાય છે. કરંજ ના દાતણ નો સ્વાદ કડવો અને તીખો હોય છે. કરંજ ઝાડના બીજ અર્ક, પાંદડા, મૂળની છાલ અને સ્ટેમની છાલમાં એન્ટિ વાયરલ ગુણ હોય છે અને ખાવાલાયક હોય છે. હવે આપણે કરંજ ના ઝાડના ભાગ વિશેની માહિતી જોઈશુ. 1) થડ કરંજ નુ થડ સીધું અથવા કુટિલ હોય છે. તેનો વ્યાસ 50-80 સેેન્ટિમીટર(20-30 ઇંચ) હોય છે. થડ પર ભૂરા રંગની છાલ હોય છે. આ છાલ તંતુમય હોય છે, જેથી દોરડામાં ફેરવી શકાય છે. 2) પાંદડા કરંજના ઝાડના પાંદડા જ્યારે યુવાન હોય ત્યારે ગુલાબી-લાલ રંગના અને પરિપક્વ થઈ જાય ત્યારે લીલા રંગના થઈ જાય છે. આ પાંદડા એકબીજાથી વિરુદ્ધ, તીવ્ર , ચળકતા, લાંબા અને લંબગોળાકાર હોય છે. કરંજ ઝાડના પાંદડા 5-10 સે.મી. લાંબા અને 4-6 સે.મી. પહોળા હોય છે. 3)ફળ કરંજના ઝાડ પર ફળ આવવાનો સમયગાળો એપ્રિલ - જૂન મહિના સુધીનો હોય છે. આ ઝાડ પર અસંખ્ય, લંબગોળાકાર, 3-6 સે.મી. લાંબા તથા 2-3 સે.મી.

બદામનું ઝાડ(almond tree)

બદામનું ઝાડ બદામનું ઝાડ મોસમ દરમિયાન પાંદડાં ગુમાવે છે તેથી તે પાનખર વૃક્ષ ગણાય છે. આ ઝાડ 6-7 મીટરની ઊંચાઈ સુધી વધે છે. આ ઝાડ તેની ઉંમરના 8 વર્ષે પરિપક્વતા અવધિમાં પ્રવેશે છે. આ ઝાડનું આયુષ્ય 50 વર્ષ જેટલું માનવામાં આવે છે. આ વૃક્ષની કુંપણ લીલી હોય છે, પછી જાંબુડો થતી જાય છે અને બીજા વર્ષે તે રાખોડી બની જાય છે. આ ઝાડ પ્રાચીન અખરોટનું એક વૃક્ષ ગણાય છે જે માણસો દ્વારા ઉગાડવામાં આવતું હતું. આ ઝાડ રોસાસિ પરીવારનું છે. બદામના ઝાડની ખેતી તેના ફળ બદામ માટે કરવામાં આવે છે. બદામ તેલના ઉત્પાદનના અવશેષો ઝેરી છે અને તેનો ઉપયોગ પશુઓના ખોરાક માટે કરી શકાય નહીં. મોટાભાગે યુ. એસ, સ્પેન, ઇટાલી, ઈરાન, સીરીયા, મોરોક્કો અને ઓસ્ટ્રેલિયા જેવાં દેશોમાં બદામના ઝાડની ખેતી કરવામાં આવે છે. આર્મેનિયા અને અઝેરબીજાનમાં બદામનું પ્રથમ વાવેતર થયું હોવાનું મનાય છે. છેલ્લા બે દાયકામાં કેલિફોર્નિયા બદામના ઉત્પાદનમાં ત્રણ ગણો વધારો થયો છે, જે વિશ્વના પુરવઠાની 80% કરતાં વધું કેલિફોર્નિયા હિસ્સો ધરાવે છે. આ ઝાડના ફળ માટે બે જુદી જુદી અને સુસંગત ફળ આપવાની જાતો રોપવામાં આવે છે, જેથી પરાગ એક ઝાડ થી બીજા સુધી મુસાફરી કરી

જાંબુડો /jambudo( jamun tree)

જાંબુડો જાંબુડો સામાન્ય રીતે હિમાલય, ભારત, શ્રીલંકા, મલેશિયા અને ઓસ્ટ્રેલિયામાં મોટા પ્રમાણમાં ઉગાડવામાં આવે છે. આ ઝાડની ઊંચાઈ આશરે 30-35 ફૂટ સુધીની હોય છે. આ ઝાડનો વિકાસ થતા 3-5 વર્ષ જેટલો સમય લાગે છે. આ ઝાડ 60-70 વર્ષ સુધી ફળ આપે છે. જાંબુડો એકદમ ઘટાદાર વૃક્ષ નથી. આ ઝાડની ડાળીઓ બટકણી હોય છે. આ ઝાડનું મૂળ ઘર ભારત અથવા ઇસ્ટ ઇન્ડિઝ છે. સામાન્ય રીતે રોપાવાળા જાંબુના ઝાડ 8-10 વર્ષની ઉંમરે ફળ આપવાનું શરૂ કરી દે છે જ્યારે કલમ વાળા અથવા સળિયાવાળા ઝાડ 6-7 વર્ષે ફળ આપવાનું શરૂ કરી દે છે. માટી આ ઝાડ જમીનની વિશાળ શ્રેણીમાં ઉગાડવામાં આવે છે. આ છોડના સારા વિકાસ માટે ઠંડો વિસ્તાર અને પાણીવાળી માટીની જરૂર પડે છે. આ ઝાડ ખારાશ અને પાણી ભરાયેલી પરિસ્થિતિમાં પણ સારી રીતે વિકાસ કરી શકે છે પણ ખૂબ ભારે કે હળવા રેતાળ જમીન પર ઉગાડવુ શક્ય નથી. વાતાવરણ કેવુ જોઈએ? ઉષ્ણકટિબંધીય વિસ્તારમાં આ જાંબુડાનો સારો વિકાસ થાય છે. તે હિમાલયની નીચલી રેન્જમાં 1300 મીટરની ઊંચાઈ સુધી વધતી જોવા મળે છે. જ્યારે ફળ આપતું બંધ થઈ જાય ત્યારે જાંબુડાને શુષ્ક હવામાની જરૂર પડે છે. ઉષ્ણકટિબંધીય વિસ્તારમાં, પ્રારંભિક વરસા

જય જય ગરવી ગુજરાત

આ બ્લૉગ શોધો